ಶಿವತಾಂಡವ ಸ್ತೋತ್ರ

ಶಿವತಾಂಡವ ಸ್ತೋತ್ರವು ಭಗವಾನ್ ಶಿವನ ತಾಂಡವ ನೃತ್ಯವನ್ನು, ಅವರ ಶಕ್ತಿಯನ್ನೂ, ಭವ್ಯತೆಯನ್ನೂ ವರ್ಣಿಸುವ ಮಹತ್ತ್ವದ ಸ್ತೋತ್ರವಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಲಂಕಾಧಿಪತಿ ರಾವಣನು ರಚಿಸಿದ್ದನು. ಅವನು ಶಿವನ ಮಹಾಭಕ್ತನಾಗಿದ್ದನು.

ಈ ಸ್ತೋತ್ರವು ಸೃಷ್ಟಿ, ಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತು ಲಯವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುವ ಶಿವನ ತಾಂಡವ ನೃತ್ಯವನ್ನು ವರ್ಣಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಶಿವನ ಜಟೆಗಳು, ಚಂದ್ರನು, ಮೂರು ನೇತ್ರಗಳು, ಹಾರಗಳಾಗಿ ಇರುವ ಹಾವುಗಳು, ಡಮರು ಮುಂತಾದ ವೈಭವಗಳನ್ನು ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕವಾಗಿ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.

ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ರಾವಣನು ಕೈಲಾಸ ಪರ್ವತವನ್ನು ಎತ್ತಲು ಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಗ, ಶಿವನು ತನ್ನ ಒಂದು ಬೆರಳಿನಿಂದ ಪರ್ವತವನ್ನು ಒತ್ತಿದನು. ಆಗ ರಾವಣನು ನೋವಿನಿಂದ ಕೂಗಿ, ನಂತರ ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಈ ಸ್ತೋತ್ರವನ್ನು ಹಾಡಿದನು. ಶಿವನು ಸಂತೋಷಗೊಂಡು ಅವನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿದನು.

ಶಿವತಾಂಡವ ಸ್ತೋತ್ರವು ಶಿವನ ಮಹಿಮೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಭಕ್ತಿ, ಶರಣಾಗತಿ ಹಾಗೂ ಶಕ್ತಿಯ ನೃತ್ಯದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕತೆಯನ್ನು ಸಾರುತ್ತದೆ.

ರಾವಣ ಉವಾಚ
ಜಟಾಟವೀಗಲಜ್ಜಲಪ್ರವಾಹಪಾವಿತಸ್ಥಲೇ
ಗಲೇವಲಂಬ್ಯ ಲಂಬಿತಾಂ ಭುಜಂಗತುಂಗಮಾಲಿಕಾಮ್ ।
ಡಮಡ್ಡಮಡ್ಡಮಡ್ಡಮನ್ನಿನಾದವಡ್ಡಮರ್ವಯಂ
ಚಕಾರ ಚಂಡತಾಂಡವಂ ತನೋತು ನಃ ಶಿವಃ ಶಿವಮ್ ॥ 1 ॥

ಜಟಾಕಟಾಹಸಂಭ್ರಮಭ್ರಮನ್ನಿಲಿಂಪನಿರ್ಝರೀ-
-ವಿಲೋಲವೀಚಿವಲ್ಲರೀವಿರಾಜಮಾನಮೂರ್ಧನಿ ।
ಧಗದ್ಧಗದ್ಧಗಜ್ಜ್ವಲಲ್ಲಲಾಟಪಟ್ಟಪಾವಕೇ
ಕಿಶೋರಚಂದ್ರಶೇಖರೇ ರತಿಃ ಪ್ರತಿಕ್ಷಣಂ ಮಮ ॥ 2 ॥

ಧರಾಧರೇಂದ್ರನಂದಿನೀವಿಲಾಸಬಂಧುಬಂಧುರ
ಸ್ಫುರದ್ದಿಗಂತಸಂತತಿಪ್ರಮೋದಮಾನಮಾನಸೇ ।
ಕೃಪಾಕಟಾಕ್ಷಧೋರಣೀನಿರುದ್ಧದುರ್ಧರಾಪದಿ
ಕ್ವಚಿದ್ದಿಗಂಬರೇ ಮನೋ ವಿನೋದಮೇತು ವಸ್ತುನಿ ॥ 3 ॥

ಜಟಾಭುಜಂಗಪಿಂಗಳಸ್ಫುರತ್ಫಣಾಮಣಿಪ್ರಭಾ
ಕದಂಬಕುಂಕುಮದ್ರವಪ್ರಲಿಪ್ತದಿಗ್ವಧೂಮುಖೇ ।
ಮದಾಂಧಸಿಂಧುರಸ್ಫುರತ್ತ್ವಗುತ್ತರೀಯಮೇದುರೇ
ಮನೋ ವಿನೋದಮದ್ಭುತಂ ಬಿಭರ್ತು ಭೂತಭರ್ತರಿ ॥ 4 ॥

ಸಹಸ್ರಲೋಚನಪ್ರಭೃತ್ಯಶೇಷಲೇಖಶೇಖರ
ಪ್ರಸೂನಧೂಳಿಧೋರಣೀ ವಿಧೂಸರಾಂಘ್ರಿಪೀಠಭೂಃ ।
ಭುಜಂಗರಾಜಮಾಲಯಾ ನಿಬದ್ಧಜಾಟಜೂಟಕ
ಶ್ರಿಯೈ ಚಿರಾಯ ಜಾಯತಾಂ ಚಕೋರಬಂಧುಶೇಖರಃ ॥ 5 ॥

ಲಲಾಟಚತ್ವರಜ್ವಲದ್ಧನಂಜಯಸ್ಫುಲಿಂಗಭಾ-
-ನಿಪೀತಪಂಚಸಾಯಕಂ ನಮನ್ನಿಲಿಂಪನಾಯಕಮ್ ।
ಸುಧಾಮಯೂಖಲೇಖಯಾ ವಿರಾಜಮಾನಶೇಖರಂ
ಮಹಾಕಪಾಲಿಸಂಪದೇಶಿರೋಜಟಾಲಮಸ್ತು ನಃ ॥ 6 ॥

ಕರಾಲಫಾಲಪಟ್ಟಿಕಾಧಗದ್ಧಗದ್ಧಗಜ್ಜ್ವಲ-
ದ್ಧನಂಜಯಾಧರೀಕೃತಪ್ರಚಂಡಪಂಚಸಾಯಕೇ ।
ಧರಾಧರೇಂದ್ರನಂದಿನೀಕುಚಾಗ್ರಚಿತ್ರಪತ್ರಕ-
-ಪ್ರಕಲ್ಪನೈಕಶಿಲ್ಪಿನಿ ತ್ರಿಲೋಚನೇ ಮತಿರ್ಮಮ ॥ 7 ॥

ನವೀನಮೇಘಮಂಡಲೀ ನಿರುದ್ಧದುರ್ಧರಸ್ಫುರತ್-
ಕುಹೂನಿಶೀಥಿನೀತಮಃ ಪ್ರಬಂಧಬಂಧುಕಂಧರಃ ।
ನಿಲಿಂಪನಿರ್ಝರೀಧರಸ್ತನೋತು ಕೃತ್ತಿಸಿಂಧುರಃ
ಕಳಾನಿಧಾನಬಂಧುರಃ ಶ್ರಿಯಂ ಜಗದ್ಧುರಂಧರಃ ॥ 8 ॥

ಪ್ರಫುಲ್ಲನೀಲಪಂಕಜಪ್ರಪಂಚಕಾಲಿಮಪ್ರಭಾ-
-ವಿಲಂಬಿಕಂಠಕಂದಲೀರುಚಿಪ್ರಬದ್ಧಕಂಧರಮ್ ।
ಸ್ಮರಚ್ಛಿದಂ ಪುರಚ್ಛಿದಂ ಭವಚ್ಛಿದಂ ಮಖಚ್ಛಿದಂ
ಗಜಚ್ಛಿದಾಂಧಕಚ್ಛಿದಂ ತಮಂತಕಚ್ಛಿದಂ ಭಜೇ ॥ 9 ॥

ಅಗರ್ವಸರ್ವಮಂಗಳಾಕಳಾಕದಂಬಮಂಜರೀ
ರಸಪ್ರವಾಹಮಾಧುರೀ ವಿಜೃಂಭಣಾಮಧುವ್ರತಮ್ ।
ಸ್ಮರಾಂತಕಂ ಪುರಾಂತಕಂ ಭವಾಂತಕಂ ಮಖಾಂತಕಂ
ಗಜಾಂತಕಾಂಧಕಾಂತಕಂ ತಮಂತಕಾಂತಕಂ ಭಜೇ ॥ 10 ॥

ಜಯತ್ವದಭ್ರವಿಭ್ರಮಭ್ರಮದ್ಭುಜಂಗಮಶ್ವಸ-
-ದ್ವಿನಿರ್ಗಮತ್ಕ್ರಮಸ್ಫುರತ್ಕರಾಲಫಾಲಹವ್ಯವಾಟ್ ।
ಧಿಮಿದ್ಧಿಮಿದ್ಧಿಮಿಧ್ವನನ್ಮೃದಂಗತುಂಗಮಂಗಳ
ಧ್ವನಿಕ್ರಮಪ್ರವರ್ತಿತ ಪ್ರಚಂಡತಾಂಡವಃ ಶಿವಃ ॥ 11 ॥

ದೃಷದ್ವಿಚಿತ್ರತಲ್ಪಯೋರ್ಭುಜಂಗಮೌಕ್ತಿಕಸ್ರಜೋರ್-
-ಗರಿಷ್ಠರತ್ನಲೋಷ್ಠಯೋಃ ಸುಹೃದ್ವಿಪಕ್ಷಪಕ್ಷಯೋಃ ।
ತೃಷ್ಣಾರವಿಂದಚಕ್ಷುಷೋಃ ಪ್ರಜಾಮಹೀಮಹೇಂದ್ರಯೋಃ
ಸಮಂ ಪ್ರವರ್ತಯನ್ಮನಃ ಕದಾ ಸದಾಶಿವಂ ಭಜೇ ॥ 12 ॥

ಕದಾ ನಿಲಿಂಪನಿರ್ಝರೀನಿಕುಂಜಕೋಟರೇ ವಸನ್
ವಿಮುಕ್ತದುರ್ಮತಿಃ ಸದಾ ಶಿರಃಸ್ಥಮಂಜಲಿಂ ವಹನ್ ।
ವಿಮುಕ್ತಲೋಲಲೋಚನೋ ಲಲಾಟಫಾಲಲಗ್ನಕಃ
ಶಿವೇತಿ ಮಂತ್ರಮುಚ್ಚರನ್ ಸದಾ ಸುಖೀ ಭವಾಮ್ಯಹಮ್ ॥ 13 ॥

ಇಮಂ ಹಿ ನಿತ್ಯಮೇವಮುಕ್ತಮುತ್ತಮೋತ್ತಮಂ ಸ್ತವಂ
ಪಠನ್ಸ್ಮರನ್ಬ್ರುವನ್ನರೋ ವಿಶುದ್ಧಿಮೇತಿಸಂತತಮ್ ।
ಹರೇ ಗುರೌ ಸುಭಕ್ತಿಮಾಶು ಯಾತಿ ನಾನ್ಯಥಾ ಗತಿಂ
ವಿಮೋಹನಂ ಹಿ ದೇಹಿನಾಂ ಸುಶಂಕರಸ್ಯ ಚಿಂತನಮ್ ॥ 14 ॥

ಪೂಜಾವಸಾನಸಮಯೇ ದಶವಕ್ತ್ರಗೀತಂ ಯಃ
ಶಂಭುಪೂಜನಪರಂ ಪಠತಿ ಪ್ರದೋಷೇ ।
ತಸ್ಯ ಸ್ಥಿರಾಂ ರಥಗಜೇಂದ್ರತುರಂಗಯುಕ್ತಾಂ
ಲಕ್ಷ್ಮೀಂ ಸದೈವ ಸುಮುಖಿಂ ಪ್ರದದಾತಿ ಶಂಭುಃ ॥ 15 ॥

— ರಾವಣ ಕೃತ ಶಿವತಾಂಡವ ಸ್ತೋತ್ರ ಸಂಪೂರ್ಣ.
ಜಟಾಟವೀ ಗಲಜ್ಜಲ ಪ್ರವಾಹ ಪಾವಿತಸ್ಥಲೆ ಗಲೇ ವಲಂಬ್ಯ ಲಂಬಿತಾಂ ಭುಜಂಗ ತುಂಗ ಮಾಲಿಕಾಮ್ । ಡಮಡ್ಡಮಡ್ಡಮಡ್ಡಮನ್ ನಿನಾದವಡ್ಡಮರ್ವಯಂ ಚಕಾರ ಚಂಡತಾಂಡವಂ ತನೋತು ನಃ ಶಿವಃ ಶಿವಮ್ ॥ 1 ॥
ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದಗಳು:
ಜಟೆಯಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ನೀರಿನ ಪ್ರವಾಹದಿಂದ ಶುದ್ಧಗೊಂಡ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ, ಕತ್ತಿಗೆ ಉಗುಳಿದ ಉನ್ನತ ನಾಗದ ಹಾರವನ್ನು ಧರಿಸಿ, ಡಮರುದ ಭಯಾನಕ ನಾದದೊಂದಿಗೆ ಭಯಂಕರ ತಾಂಡವ ನೃತ್ಯ ಮಾಡಿದ ಶಿವನು ನಮಗೆ ಶುಭವನ್ನು ನೀಡಲಿ
ಅನುವಾದ:
ಶಿವನು ತನ್ನ ಜಟೆಯಿಂದ ಹರಿಯುವ ಗಂಗೆಯಿಂದ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಪವಿತ್ರಗೊಳಿಸುತ್ತಾ, ಕತ್ತಿಗೆ ನಾಗ ಹಾರ ಧರಿಸಿ, ಡಮರು ನಾದದೊಂದಿಗೆ ಭಯಂಕರ ತಾಂಡವ ನೃತ್ಯ ಮಾಡಿದನು. ಆತನು ನಮಗೆ ಸದಾ ಮಂಗಳ ನೀಡಲಿ.
ಜಟಾಕಟಾಹ ಸಂಭ್ರಮ ಭ್ರಮನ್ನಿಲಿಂಪ ನಿರ್ಝರೀ ವಿಲೋಲ ವೀಚಿ ವಲ್ಲರೀ ವಿರಾಜಮಾನ ಮೂರ್ಧನಿ । ಧಗದ್ಧಗದ್ಧಗಜ್ಜ್ವಲ ಲಲಾಟ ಪಟ್ಟ ಪಾವಕೆ ಕಿಶೋರಚಂದ್ರ ಶೇಖರೆ ರತಿಃ ಪ್ರತಿಕ್ಷಣಂ ಮಮ ॥ 2 ॥
ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದಗಳು:
ಜಟೆಗಳ ಸ್ಪಂದನೆಯಿಂದ ಚಲಿಸುತ್ತಿರುವ ಗಂಗಾ ನದಿಯ ತಿರುಗಾಟದಿಂದ ಮಸ್ತಕವನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಿಕೊಂಡು, ಕಿರಣಗಳಂತೆ ಕಂಗೊಳಿಸುತ್ತಿರುವ ಅಗ್ನಿಯನ್ನು ಲಲಾಟದಲ್ಲಿ ಹೊತ್ತುಕೊಂಡು, ಶಿಶುಚಂದ್ರನನ್ನು ಶಿರೋಭೂಷಣವನ್ನಾಗಿ ಧರಿಸಿರುವ ಶಿವನಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಪ್ರೀತಿಯು ಪ್ರತಿಕ್ಷಣವೂ ಇರಲಿ
ಅನುವಾದ:
ಜಟೆಯಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ಗಂಗೆಯ ತೊರೆದ ತೋಯದಿಂದ ಶಿವನು ತನ್ನ ಶಿರಸ್ಸನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ಲಲಾಟದಲ್ಲಿ ಅಗ್ನಿಯ ಕಂಗೊಳಿಸುವ ಕಿರಣವಿದೆ. ಮದುಮೆಯಂತೆ ಕಿರಣ ಹರಡುವ ಚಂದ್ರನನ್ನು ಹೊತ್ತಿರುವ ಶಿವನಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸು ಸದಾ ಲೀನವಾಗಿರಲಿ.
ಧರಾಧರೇಂದ್ರ ನಂದಿನೀ ವಿಲಾಸ ಬಂಧುಬಂಧುರ ಸ್ಫುರದ್ದಿಗಂತ ಸಂತತಿ ಪ್ರಮೋದಮಾನ ಮಾನಸೇ । ಕೃಪಾಕಟಾಕ್ಷ ಧೋರಣೀ ನಿರುದ್ಧ ದುರ್ಧರಾಪದಿ ಕ್ವಚಿದ್ದಿಗಂಬರೇ ಮನೋ ವಿನೋದಮೇತು ವಸ್ತುನಿ ॥ 3 ॥
ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದಗಳು:
ಪರ್ವತದ ಪುತ್ರಿ ಪಾರ್ವತಿಯ ಕ್ರೀಡಾ ಸಹಚರನಾಗಿ ಪ್ರಕಾಶಿಸುತ್ತಿರುವ, ಎಲ್ಲ ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಪ್ರಸರಣಗೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಸಂತೋಷಗೊಂಡ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ, ಕೃಪೆಯಿಂದ ತುಂಬಿದ ಕಣ್ಗಳ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಭಯಾನಕ ವಿಪತ್ತನ್ನು ತಡೆಯಬಲ್ಲ, ಎಲ್ಲ ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲೂ ಬೀದಿಗೊಂಡಿರುವ ಶಿವನಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸು ಮನರಂಜನೆಯಾಗಿರಲಿ
ಅನುವಾದ:
ಪಾರ್ವತಿಯ ಸಂಗಾತಿಯಾಗಿ ಕ್ರೀಡಿಸುತ್ತಿರುವ, ತನ್ನ ಕೃಪಾದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಭಯಾನಕ ವಿಪತ್ತನ್ನು ಸಹ ತಡೆಯಬಲ್ಲ ಶಿವನಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸು ಸದಾ ಸಂತೋಷದಿಂದ ಲೀನವಾಗಿರಲಿ.
ಜಟಾಭುಜಂಗ ಪಿಂಗಳ ಸ್ಫುರತ್ ಫಣಾಮಣಿಪ್ರಭಾ ಕದಂಬಕುಂಕುಮದ್ರವ ಪ್ರಲಿಪ್ತ ದಿಗ್ವಧೂಮುಖೇ । ಮದಾಂಧ ಸಿಂಧು ರಸ್ಫುರತ್ ತ್ವಗುತ್ತರೀಯ ಮೇದುರೆ ಮನೋ ವಿನೋದಮದ್ಭುತಂ ಬಿಭರ್ತು ಭೂತಭರ್ತರಿ ॥ 4 ॥
ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದಗಳು:
ಶಿವನ ಜಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಪಿಂಗಳ ವರ್ಣದ ನಾಗನ ಮಣಿಯಿಂದ ಪ್ರಕಾಶಮಾನವಾಗಿರುವ ಬೆಳಕು, ದಿಕ್ಕುಗಳ ದೇವಾಂಗನಿಯ ಮುಖದಲ್ಲಿ ಕದಂಬಕುಂಕುಮದ ತೆಯ್ದ ಹಾಲು ಹಚ್ಚಿದಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಮದದಿಂದ ಹುಚ್ಚಾದ ಗಜದ ಚರ್ಮವನ್ನು ಉತ್ತರೀಯವಾಗಿ ಧರಿಸಿರುವ ಭೂತಗಳ ನಾಥನಾದ ಶಿವನು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಶ್ಚರ್ಯಕರ ಮನರಂಜನೆಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಲಿ
ಅನುವಾದ:
ಪಿಂಗಳವರ್ಣದ ನಾಗದಿಂದ ನಿಭಾಯುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಕಾಶ, ಶಿವನ ಜಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಳೆಯುತ್ತಿದ್ದು, ದಿಕ್ಕುಗಳ ದೇವಾಂಗನಿಯ ಮುಖ ಕದಂಬ ಕುಂಕುಮದಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ. ಗಜದ ಚರ್ಮ ಉಟ್ಟಿರುವ ಶಿವನು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಅಚ್ಚರಿಯ ಸಂತೋಷವನ್ನು ನೀಡಲಿ
ಸಹಸ್ರಲೋಚನ ಪ್ರಭೃತ್ಯ ಅಶೇಷ ಲೇಖ ಶೇಖರ ಪ್ರಸೂನ ಧೂಳಿಧೋರಣೀ ವಿಧೂಸರಾಂಗ್ರಿಪೀಠಭೂಃ । ಭುಜಂಗರಾಜ ಮಾಲಯಾ ನಿಬದ್ಧ ಜಟಾಜೂಟಕ ಶ್ರಿಯೈ ಚಿರಾಯ ಜಾಯತಾಂ ಚಕೋರಬಂಧು ಶೇಖರಃ ॥ 5 ॥
ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದಗಳು:
ಇಂದ್ರನು ಮೊದಲಾದ ಅನೇಕ ದೇವತೆಗಳು ಶಿವನ ಪಾದಗಳಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸಿದ ಹೂವಿನ ಧೂಳಿಯಿಂದ ಅವನ ಪಾದಪೀಠ ಪವಿತ್ರವಾಗಿದೆ. ನಾಗರಾಜರಿಂದ ಮಾಡಿದ ಹಾರದೊಂದಿಗೆ ಅವನು ತನ್ನ ಜಟೆಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ಚಂದ್ರನನ್ನು ತನ್ನ ಶಿರಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಧರಿಸಿರುವ ಆ ಶಿವನು ನಮ್ಮಿಗೆ ಶಾಶ್ವತ ಶ್ರೀಮಂತತೆಯನ್ನು ಕೊಡಲಿ
ಅನುವಾದ:
ಇಂದ್ರಾದಿ ದೇವತೆಗಳು ಅರ್ಪಿಸಿದ ಪುಷ್ಪಗಳಿಂದ ಶಿವನ ಪಾದಗಳು ಪವಿತ್ರವಾಗಿವೆ. ನಾಗರಾಜ ಹಾರದಿಂದ ಜಟೆಗಳನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಿರುವ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರನನ್ನು ಶಿರೋಭೂಷಣವಾಗಿ ಧರಿಸಿರುವ ಶಿವನು ನಮ್ಮಿಗೆ ಶಾಶ್ವತ ಶ್ರಿಯನ್ನು ನೀಡಲಿ
ಲಲಾಟ ಚತ್ವರ ಜ್ವಲತ್ ಧನಂಜಯ ಸ್ಫುಲಿಂಗಭಾ ನಿಪೀತ ಪಂಚಸಾಯಕಂ ನಮನ್ನಿಲಿಂಪನಾಯಕಂ । ಸುಧಾಮಯೂಕ ಲೇಖಯಾ ವಿರಾಜಮಾನ ಶೇಖರಂ ಮಹಾಕಪಾಲಿ ಸಂಪದೇ ಶಿರೋ ಜಟಾಲಮಸ್ತು ನಃ ॥ 6 ॥
ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದಗಳು:
ಲಲಾಟದ ಮೇಲುಭಾಗದಲ್ಲಿ ಜ್ವಲಿಸುತ್ತಿರುವ ಅಗ್ನಿಯ ಕೆನೆಗಳಿಂದ ಕಾಮನನ್ನು ದಹಿಸಿದವನಾದ ಶಿವನು, ದೇವತೆಗಳ ನಾಯಕರಿಂದ ನಮಸ್ಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟವನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ತನ್ನ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಅಮೃತದ ಚಂದ್ರರಶ್ಮಿಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತಿರುವ ಮಹಾಕಪಾಲ Shivaನು, ತನ್ನ ಜಟೆಗಳಿಂದ ನಮಗೆ ಶ್ರೀಮಂತತೆಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟಲಿ
ಅನುವಾದ:
ಅಗ್ನಿದಂತದ ಬೆಂಕಿಯಿಂದ ಕಾಮದೇವನನ್ನು ದಹಿಸಿದ, ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಚಂದ್ರನ ಕಿರಣವಿರುವ, ದೇವತೆಗಳು ನಮನ ಮಾಡುವ ಮಹಾಕಪಾಲಿ ಶಿವನು ತನ್ನ ಜಟೆಗಳಿಂದ ನಮಗೆ ಶ್ರಿಯನ್ನೂ, ಶುಭವನ್ನೂ ನೀಡಲಿ
ಕರಾಲಫಾಲ ಪಟ್ಟಿಕಾ ಧಗದ್ಧಗಜ್ವಲನ್ನಜ ಧನಂಜಯಾಧರೀಕೃತ ಪ್ರಚಂಡ ಪಂಚಸಾಯಕೆ । ಧರಾಧರೇಂದ್ರ ನಂದಿನೀ ಕುಚಾಗ್ರ ಚಿತ್ರಪತ್ರಕ ಪ್ರಕಲ್ಪನೈಕ ಶಿಲ್ಪಿನಿ ತ್ರಿಲೋಚನೆ ಮತಿರ್ಮಮ ॥ 7 ॥
ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದಗಳು:
ಬೆಂಕಿಯಂತೆ ಜ್ವಲಿಸುತ್ತಿರುವ ಭಯಾನಕ ಲಲಾಟದಿಂದ ಕಾಮನನ್ನು ದಹಿಸಿದ ಶಿವನು ಪರ್ವತರಾಜನ ಪುತ್ರಿಯಾದ ಪಾರ್ವತಿಯ ವಕ್ಷಸ್ಥಲದ ಮೇಲಿನ ಚಿತ್ರವನ್ನಂತೆ ಕಲೆಗಾರನಂತೆ ಚಿತ್ರಿಸಿದ ತ್ರಿಲೋಚನನಾದ ಶಿವನಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸು ನೆಲೆಸಿರಲಿ
ಅನುವಾದ:
ಭಯಾನಕ ಲಲಾಟದಿಂದ ಕಾಮನನ್ನು ದಹಿಸಿ, ಪಾರ್ವತಿಯೆಂಬ ಪರ್ವತದ ಪುತ್ರಿಯೆದೆಯ ಮೇಲೆ ಕಲಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಚಿತ್ರಣ ಮಾಡುವ ತ್ರಿಲೋಚನನಾದ ಶಿವನಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸು ಸದಾ ನೆಲೆಸಿರಲಿ
ನವೀನಮೇಘ ಮಂಡಲೀ ನಿರುದ್ಧ ದುರ್ಧರ ಸ್ಪುರತ್ ಕುಹೂ ನಿಶೀಥ ನೀತಮಃ ಪ್ರಬಂಧ ಬಂಧು ಕಂಧರಃ । ನಿಲಿಂಪ ನಿರ್ಝರೀ ಧರಃ ತನೋತು ಕೃತ್ತಿ ಸಿಂಧುರಃ ಕಲಾನಿಧಾನ ಬಂಧುರಃ ಶ್ರಿಯಂ ಜಗದ್ದುರಂಧರಃ ॥ 8 ॥
ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದಗಳು:
ನವೀನ ಮೋಡಗಳಿಂದ ಆವೃತವಾಗಿರುವಂತೆ ತೋರುವ, ಕಪ್ಪು ಕತ್ತಲೆಯಂತಹ ಕಂಠವಿರುವ, ಗಂಗೆಯನ್ನೂ ಹೊತ್ತುಕೊಂಡು, ಗಜಚರ್ಮವನ್ನು ಉಟ್ಟು, ಎಲ್ಲ ಕಲೆಗಳೂ ಸೇರಿದವನಾದ, ಲೋಕದ ಭಾರವನ್ನು ಹೊತ್ತಿರುವ ಶಿವನು ನಮಗೆ ಶ್ರೀಮಂತತೆಯನ್ನು ನೀಡಲಿ
ಅನುವಾದ:
ನವೀನ ಮೋಡದಂತೆ ತೋರುವ ಕತ್ತಲೆಯುಳ್ಳ ಕಂಠವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ, ಗಂಗೆಯನ್ನು ಹೊತ್ತಿರುವ, ಗಜಚರ್ಮ ಧರಿಸಿದ, ಎಲ್ಲ ಕಲೆಗಳಲ್ಲಿ ತಾನು ನಿರತನಾಗಿರುವ, ಜಗತ್ತಿನ ಭಾರವನ್ನು ಹೊರುವ ಶಿವನು ನಮಗೆ ಶ್ರೀಮಂತತೆಯನ್ನು ನೀಡಲಿ
ಪ್ರಫುಲ್ಲ ನೀಲ ಪಂಕಜ ಪ್ರಪಂಚ ಕಾಲಿಮ ಪ್ರಭಾ ವಿಲಂಬಿ ಕಂಠ ಕಂದಲೀ ರುಚಿ ಪ್ರಬದ್ಧ ಕಂಧರಮ್ । ಸ್ಮರಚ್ಛಿದಂ ಪುರಚ್ಛಿದಂ ಭವಚ್ಛಿದಂ ಮಖಚ್ಛಿದಂ ಗಜಚ್ಛಿದಾಂಧಕಚ್ಛಿದಂ ತಮಂತಕಚ್ಛಿದಂ ಭಜೇ ॥ 9 ॥
ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದಗಳು:
ಪರ್ಪಟಿಸಿದ ನೀಲಪದ್ಮದಂತಹ ಕತ್ತಲೆಪ್ರಭೆಯುಳ್ಳ ಕಂಠವಿರುವ, ಕಂಠದ ಸೌಂದರ್ಯವು ಕಂದಲಿಯ ಹಾರದಂತಿರುವ, ಕಾಮನನ್ನು, ತ್ರಿಪುರವನ್ನು, ಭವಬಂಧನವನ್ನು, ಯಜ್ಞವನ್ನು, ಗಜಾಸುರನನ್ನು, ಅಂಧಕಾಸುರನನ್ನು, ಅಂತಕನನ್ನು ನಾಶಮಾಡಿದ ಶಿವನನ್ನು ನಾನು ಭಜಿಸುತ್ತೇನೆ
ಅನುವಾದ:
ನೀಲಪದ್ಮದಂತೆ ಕತ್ತಲೆಯುಳ್ಳ ಕಂಠವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ, ಗಜಚರ್ಮಧಾರಿ ಶಿವನು ಕಾಮ, ತ್ರಿಪುರ, ಜನ್ಮ, ಯಜ್ಞ, ಗಜಾಸುರ, ಅಂಧಕಾಸುರ ಹಾಗೂ ಮರಣವನ್ನೂ ಸಹ ನಾಶಮಾಡಿದವನು. ನಾನು ಆ ಶಿವನನ್ನು ಭಜಿಸುತ್ತೇನೆ
ಅಗರ್ವ ಸರ್ವಮಂಗಳ ಕಲಾ ಕಡಂಬ ಮಂಜರೀ ರಸ ಪ್ರವಾಹ ಮಾಧುರೀ ವಿಜೃಂಭಣಾಮಧುವ್ರತಮ್ । ಸ್ಮರಾಂತಕಂ ಪುರಾಂತಕಂ ಭವಾಂತಕಂ ಮಖಾಂತಕಂ ಗಜಾಂತಕಾಂಧಕಾಂತಕಂ ತಮಂತಕಾಂತಕಂ ಭಜೇ ॥ 10 ॥
ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದಗಳು:
ಅಹಂಕಾರವಿಲ್ಲದ, ಎಲ್ಲಾ ಮಂಗಳದ ಕಲೆಗಳ ಗುಚ್ಛದಂತೆ, ಆನಂದದ ಸಾಗರದ ಮಧುರತೆಯಿಂದ ಭರಿತನಾದ, ಮಧುಮಕ್ಷಿಕೆಯನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುವವನಂತಿರುವ ಶಿವನು, ಕಾಮ, ತ್ರಿಪುರ, ಸಂಸಾರ, ಯಜ್ಞ, ಗಜಾಸುರ, ಅಂಧಕ ಮತ್ತು ಅಂತಕನನ್ನೂ ನಾಶಮಾಡಿದವನು. ಆ ಶಿವನನ್ನು ನಾನು ಭಜಿಸುತ್ತೇನೆ
ಅನುವಾದ:
ಅಹಂಕಾರವಿಲ್ಲದೆ, ಮಂಗಳಕರವಾದ ಕಲೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ, ಆನಂದದಿಂದ ತುಂಬಿದ ಶಿವನು, ಎಲ್ಲ ರೀತಿಯ ಅಶುಭಗಳನ್ನೂ ನಾಶಮಾಡಿದವನು. ನಾನು ಆ ಅಂತಕನಾಶಕ ಶಿವನನ್ನು ಭಜಿಸುತ್ತೇನೆ
ಜಯತ್ವದಭ್ರವಿಭ್ರಮ ಭ್ರಮದ್ಭುಜಂಗಮಶ್ವಸ ದ್ವಿನಿರ್ಗಮಚ್ಛ್ರಮಸ್ಫುರತ್ ಕರಾಲಫಾಲ ಹವ್ಯವಾಟ್ । ಧಿಮಿದ್ಧಿಮಿದ್ಧಿಮಿಧ್ವನನ್ ಮೃದಂಗತುಂಗ ಮಂಗಳ ಧ್ವನಿಕ್ರಮಪ್ರವೃತ್ತಿತ ಪ್ರಚಂಡತಾಂಡವಃ ಶಿವಃ ॥ 11 ॥
ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದಗಳು:
ಜಟೆಯಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುತ್ತಿರುವ ನಾಗಗಳಿಂದ ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತಿರುವ ಉಸಿರಾಟದಿಂದ ಉಂಟಾದ ಆಲೆಯೊಂದಿಗೆ, ಭಯಾನಕ ಲಲಾಟದಿಂದ ಹೊಳೆಯುವ ಅಗ್ನಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ, ಧಿಮಿಧಿಮಿ ಧ್ವನಿಯ ಮೃದಂಗಗಳೊಂದಿಗೆ ಭಯಾನಕ ತಾಂಡವವನ್ನು ನೃತ್ಯಮಾಡುವ ಶಿವನು ಜಯಶಾಲಿಯಾಗಲಿ
ಅನುವಾದ:
ಶಿವನು ಜಟೆಯಲ್ಲಿ ಕುಣಿಯುತ್ತಿರುವ ನಾಗಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ಧ್ವನಿಯೊಂದಿಗೆ, ಲಲಾಟದಲ್ಲಿ ಪ್ರಜ್ವಲಿಸುತ್ತಿರುವ ಅಗ್ನಿಯನ್ನು ಹೊತ್ತಿದ್ದಾನೆ. ಧಿಮಿಧಿಮಿ ಮೃದಂಗ ನಾದದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಚಂಡ ತಾಂಡವ ಮಾಡುವ ಆ ಶಿವನು ನಮಗೆ ಜಯವನ್ನು ತರುವವನಾಗಿರಲಿ
ದೃಷದ್ವಿಚಿತ್ರತಲ್ಪಯೋ ರ್ಭುಜಂಗಮೌಕ್ತಿಕಸ್ರಜೋ ರ್ಗರಿಷ್ಠರತ್ನಲೋಷ್ಟಯೋಃ ಸುಹೃದ್ವಿಪಕ್ಷಪಕ್ಷಯೋಃ । ತೃಷ್ಣಾರವಿಂದಚಕ್ಷುಷೋ ಪ್ರಜಾಮಹೀಮಹೇಂದ್ರಯೋಃ ಸಮಂ ಪ್ರವರ್ಥಯನ್ ಮನಃ ಕದಾ ಸದಾಶಿವಂ ಭಜೇ ॥ 12 ॥
ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದಗಳು:
ಶಿಲಾತಲಪ ಅಥವಾ ಹವ್ಯಾಸದ ಹಾಸಿಗೆಯಲ್ಲಿರುವವನಾದರೂ, ನಾಗಮಣಿಯ ಹಾರವನ್ನು ಧರಿಸಿ, ರತ್ನ ಮತ್ತು ಮಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುತ್ತಾ, ಸ್ನೇಹಿತ ಮತ್ತು ಶತ್ರು, ಬಡ ಮತ್ತು ರಾಜನಿಗೆ ಸಮಾನವಾಗಿ ವರ್ತಿಸುವ, ಇಂದ್ರಿಯಗಳ ಲಾಲಸ್ಯವನ್ನು ನಿವಾರಿಸಿದ ಸದಾಶಿವನನ್ನು ನಾನು ಯಾವಾಗ ಭಜಿಸುತ್ತೇನೆ
ಅನುವಾದ:
ರತ್ನ ಅಥವಾ ಮಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡಿದಂತೆ, ಸ್ನೇಹಿತ ಮತ್ತು ಶತ್ರು, ಬಡವ ಮತ್ತು ರಾಜನನ್ನು ಒಂದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ನೋಡುತ್ತಾ, ನಯನಗಳಲ್ಲಿ ಆಸೆ ಇಲ್ಲದ ಸದಾಶಿವನನ್ನು ನಾನು ಯಾವಾಗ ಭಜಿಸುತ್ತೇನೆ
ಕದಾ ನಿಲಿಂಪನಿರ್ಝರೀ ನಿಕುಂಜಕೋಟರೇ ವಸನ್ ವಿಮುಕ್ತ ದುರ್ಮತಿಃ ಸದಾ ಶಿರಃಸ್ಥಮಂಜಲಿಂ ವಹನ್ । ವಿಮುಕ್ತಲೋಲಲೋಚನೋ ಲಲಾಟಫಾಲಲಗ್ನಕಃ ಶಿವೇತಿ ಮಂತ್ರಮುಚ್ಚರನ್ ಸದಾ ಸುಖೀ ಭವಾಮ್ಯಹಂ ॥ 13 ॥
ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದಗಳು:
ದೇವತೆಗಳ ನದಿಗಳ ತಟದಲ್ಲಿ, ಕಂದರೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾ, ಕೆಟ್ಟ ಚಿಂತನೆಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತನಾಗಿ, ಶಿರಸ್ಸಿನ ಮೇಲೆ ಕೈಮುಗಿದುಕೊಂಡು, ಚಂಚಲ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಮುಕ್ತನಾಗಿ, ಲಲಾಟದಲ್ಲಿ ಬಿಂದುದಾರಿತನಾಗಿ, “ಶಿವ” ಎಂಬ ಮಂತ್ರವನ್ನು ಉಚ್ಚರಿಸುತ್ತಾ, ಸದಾ ಸುಖಿಯಾಗಿರುವೆನು
ಅನುವಾದ:
ದೇವತೆಗಳ ನದಿಗಳ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ, ಕಂದರೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾ, ದುರ್ಮತಿಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತನಾಗಿ, “ಶಿವ” ಎಂಬ ಮಂತ್ರವನ್ನು ಸದಾ ಜಪಿಸುತ್ತಾ, ನಾನು ಸದಾ ಸುಖಿಯಾಗಿರುವೆನು
ಇಮಂ ಹಿ ನಿತ್ಯಮೇವಮುಕ್ತ ಮುತ್ತಮೋತ್ತಮಂ ಸ್ತವಂ ಪಠನ್ಸ್ಮರನ್ ಬೃವನ್ನರೋ ವಿಶುದ್ಧಿಮೇತಿ ಸಂತತಮ್ । ಹರೆ ಗುರುಃ ಸುಭಕ್ತಿಮಾಶು ಯಾತಿ ನಾನ್ಯಥಾ ಗತಿಂ ವಿಮೋಹನಂ ಹಿ ದೇಹಿನಾಂ ಸುಶಂಕರಸ್ಯ ಚಿಂತನಮ್ ॥ 14 ॥
ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದಗಳು:
ಈ ಉತ್ತಮಸ್ತೋತ್ರವನ್ನು ಪ್ರತಿದಿನ ಪಠಿಸುತ್ತಾ, ಸ್ಮರಿಸುತ್ತಾ, ಉಚ್ಚರಿಸುತ್ತಾ ಇರುವ ವ್ಯಕ್ತಿ ಸದಾ ಶುದ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತಾನೆ. ಶಿವನ ಮತ್ತು ಗುರುನಲ್ಲಿ ಶ್ರದ್ಧಾ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಇತರ ಮಾರ್ಗ ಇಲ್ಲ. ಶಿವನ ಚಿಂತನೆಯೇ ಮೋಹವನ್ನು ನಿವಾರಿಸುತ್ತದೆ
ಅನುವಾದ:
ಈ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಪಠಿಸುತ್ತಾ, ಜಪಿಸುತ್ತಾ ಇರುವವನು ಸದಾ ಪವಿತ್ರತೆಯನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತಾನೆ. ಶಿವ ಮತ್ತು ಗುರುನಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಿ ಪಡೆಯುತ್ತಾನೆ. ಶಿವನ ಚಿಂತನೆಯೇ ದೇಹಿಗಳ ಮೋಹವನ್ನು ನಿವಾರಿಸುತ್ತದೆ
ಪೂಜಾವಸಾನ ಸಮಯೇ ದಶವಕ್ತ್ರಗೀತಂ ಯಃ ಶಂಭುಪೂಜನಪರಂ ಪಠತಿ ಪ್ರದೋಷೇ । ತಸ್ಯ ಸ್ಥಿರಾಂ ರಥಗಜೆ ಂದ್ರತುರಂಗಯುಕ್ತಾಂ ಲಕ್ಷ್ಮೀಂ ಸದೈವ ಸುಮುಖೀಂ ಪ್ರದದಾತಿ ಶಂಭುಃ ॥ 15 ॥
ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದಗಳು:
ಪೂಜೆ ಮುಗಿಯುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ರಾವಣನು ಹಾಡಿದ ಈ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಪ್ರದೋಷ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪಠಿಸುತ್ತಾ, ಶಿವನ ಪೂಜೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವವನಿಗೆ, ಶಂಭು ಸದಾ ಆಸ್ಥಿರವಾದ, ರಥ, ಗಜ, ಅಶ್ವಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯನ್ನು ಕೊಡುವನು
ಅನುವಾದ:
ಯಾರು ಪ್ರದೋಷ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಪಠಿಸುತ್ತಾರೋ, ಶಿವಭಕ್ತಿಯಾಗಿ ಪೂಜೆ ಮಾಡುವರಿಗಾಗಿ ಶಿವನು ಸದಾ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಧನ, ಗಜ, ಅಶ್ವ, ರಥಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತಾನೆ

Leave a Comment

ನಿಮ್ಮ ಮಿಂಚೆ ವಿಳಾಸ ಎಲ್ಲೂ ಪ್ರಕಟವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಅತ್ಯಗತ್ಯ ವಿವರಗಳನ್ನು * ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ

Subscribe to our newsletter

Please wait...
Want to be notified when our article is published? Enter your email address and name below to be the first to know.

This will close in 20 seconds

Scroll to Top